Turboşarj
Turbo şarjın tarihçesi neredeyse içten yanmalı motorlar kadar eskidir. 1885 ve 1896 yıllarında, Gottlieb Daimler ve Rudolf Diesel motor gücünü arttırmak ve yakıt tüketimini azaltmak için emme havasını sıkıştırmayı incelemişlerdir. 1925'te, İsviçreli bilim mühendisi Alfred Bchi egzoz gazını kullanan ilk turbo ünitesini üretme başarısını gösteren ilk kişi olmuş ve %40'lık güç artışı elde etmiştir. Bu turbo şarjın otomobil endüstrisine resmen girmesine sebep olmuştur
Turbo şarj motora atmosferik basıncın üzerinde hava vererek, yani zorla doldurum yaptırarak daha küçük hacimli motordan daha yüksek güç alınmasını sağlatan , hareketini egzoz gazının dışarı çıkma basıncından alan bir çeşit pompadır.Türbin ve kompresör olmak üzere iki adet pervaneye sahiptir. Türbin, egzoz tarafında yer almaktadır, kompresör emme tarafında. Egzoz gazının çıkma basıncıyla dönen türbin aradaki bağlantı milinin yardımıyla kompresör pervanesini döndürür. Bu sayede motor silindirine önemli ölçüde artan bir hava girişi sağlanır.
Nasıl Çalışır?
Yanma odasında patlayan hava-yakıt karışımı, egzoz gazına dönüşerek egzoz supaplarından egzoz manifolduna doğru itilir. Bu aşamada egzoza giden gazın basıncı, yol üzerindeki turbonun pervanesini döndürür. Yönlü kanatçıklara sahip olan bu pervane sayesinde gazın önemli bir kısmı türbine girer. Türbin basınçlı gazla dolduğu andan itibaren ters yöndeki kompresör pervanesi de basınçla dönmeye başlar. Dönen bu pervane kompresör salyangozunun hava giriş kısmında ters basınç yaratarak emme kuvveti doğurur, bu sayede emme salyangozunun içine dolan basınçlı hava salyangozun çıkış kısmından emme manifolduna doğru süratle yollanır. Yanma odasına giren basınçlı havanın yakıtla birlikte ateşlendiğinde çok daha şiddetli bir patlama gerçekleştirmesini sağlar.
Arıza nedenleri nelerdir?
Yetersiz yağlama:
Turbo şarjlı araçlarda yağın eksilmemesine önem gösterilmelidir. Yağlamanın yetersizlik boyutuna göre, mil ve yataklar sürtünerek aşınabilir, boşluk yapabilir, ses yapabilir.
Kalitesiz yağ kullanımı:
Mutlaka üretici firmanı önerdiği özellikteki yağ kullanılmalıdır. Turbolu motorlar için yağın sentetik olması önemlidir. Kalitesiz yağ, yüksek sıcaklıkta yağlama özelliğini kaybeder, viskozitesi turbo için uygun olmaz, turbo yataklarını yeterince yağlayamaz, turbo arıza yapar.
Yağ Değişiminin Zamanında Yapılmaması:
Periyodik bakım zamanlarına dikkat edilmesi gerekir, motor yağı azaldığında veya çok geç değiştirildiğinde, yağın özelliği kaybolacağından dolayı, turbo arızasına sebep olabilir.
Turbo Mili – Yataklar ve Burçların Boşluk Yapması:
Bazen bir arızadan kaynaklanmasa bile, turbonun kullanımından dolayı zamanla mil-yatak-burçlar aşınabilir, boşluk yapabilir. Bu durumda turbo ötme sesi yapacaktır. Bu gibi durumlarda turbo revizyon yapılarak tamir edilebilir.
Turbo Hava Girişine Katı Parçaların Girmesi:
Turbonun hava girişine katı yabancı parçacıkların girmesi (metal parçacıklar), çok hızlı dönen kanatçıkların yamulmasına veya kırılmasına sebep olur. Egzoz tarafındaki türbin kanatçıklarına da yabancı katı parçacıkların çarpması, kanatçıkları bozar.
Aşırı Yüksek Sıcaklıktaki Egzoz Gazı:
Egzoz gazının çok sıcak olması, motorun aşırı sıkıştırılması, turbonun yetersiz soğutulması, turbo milinin yataklarını bozabilir, salyangoz gövdenin eğilmesine ve kanatçıklara sürtmesine sebep olabilir.
Turbolu araç kullanılırken dikkat edilecek hususlar
Turbo, motor yağıyla yağlanır, motor yağı yağ pompası tarafından motor yağ kanalarına ve turbo şarjın yağ giriş kanalına basılır. Motoru çalıştırıp birkaç saniye sonra hemen stop etmek turboya zarar verir, çünkü turbo hızla dönmeye başlamıştır ve motoru stop ettiğinizden dolayı, motor yağı henüz turboyu yeterince yağlamamıştır. Üstelik motor soğuksa, soğuk motorda yağın yağlama özelliği daha da azdır.
Orta ve yüksek devirli araç kullanımı yaptığınız bir yolculuktan sonra, motorun 1-2 dakika rölantide çalışmasına izin verin, böylece yağlama devam ederken turbo yavaşlasın. Motoru stop ettikten sonra, turbo mili hızla dönmeye devam eder, durması biraz zaman alır. Aracı durdurup hemen stop ederseniz, turbo hızla dönerken, turbonun yağlamasını kesmiş olursunuz. Bu durumda mil ve mil yatakları, burçlar yağsız çalıştığından aşınır, boşluk yapar
Turboşarj arızası araca zarar verir mi?
Turbonun arızalanması, motordaki yanma verimini düşürür, motor çekişi düşer, yakıt sarfiyatı artar. Turbo arızası motora direkt olarak ciddi zarar vermez fakat, yetersiz hava beslemesi ve kötü yanma, motorda titreşimli çalışmaya sebep olacağından, piston-biyel-supap sistemi üzerinde olumsuz etkisi olacaktır.
Olası bir turbo arızası, egzoz sistemine direkt zarar verecektir, egzoz emisyonları artar, egzoz gazındaki partikül ve bileşenlerin oranı artar, katalitik konvertör ve dizel partikül filtresine zarar verir.