Mafsal İstavrozları

Üniversal Mafsal Nedir?

Üniversal mafsallar; araçların hareket iletim sistemine bağlı olarak şaftın iki ucuna yerleştirilmektedir. Vites kutusundaki çıkış mili ile beraber şaft arasındaki bağlantının oluşmasını sağlar. Bu noktada çıkış mili ile arka dingil arasında, yol koşulları sebebiyle meydana gelen açıyı karşılamaya destek olur ve farklı eksenlerde bulunan miller arasındaki dairesel hareketlerin de iletimine yardımcı olan önemli bir parçadır. Üniversal mafsallar, kullanım alanlarına göre farklı türlere ayrılmaktadır. En çok kullanılan üniversal mafsallar ise istavroz tipi olan parçalardır. Mafsal istavrozları iğne masuralı olan yataklardan oluşmaktadır. Masuralı olan yataklar istavrozun kolları üzerinde konumlandırılmıştır. Yataklar şaftın ve karşılığı olan kayıcı mafsalın üzerindeki yuvalarına sıkıca geçerler. Ardından geçtikleri yerde birer tespit segmanı tarafından tutulurlar. Bu düzenleme sayesinde kayıcı mafsal ile kardan mili çatalları istavroz üzerinde bir mafsal hareketi yapacak konuma gelir.

Yatak üzerine yerleştirilmiş olan kollar son derece hassas işlenmiş ve bu işleme ile muylu haline getirilmişlerdir. Mafsalın orta alanında bir gresörlük bulunur ve bu gresörlükten basılan gres yağı kollarda bulunan deliklere ulaşır ve deliklerin masuralı yataklarına girerek yatakların yağlanmasını sağlar. Bu sayede en sağlıklı ve ideal mafsal hareketleri yapılır. Bundan dolayı da mafsal istavrozları satın alırken yalnızca alanında başarılı ve güvenilir yerlerle çalışmak gerekmektedir. Aracın bir bütün olarak oldukça sağlıklı şekilde hareket etmesine yardımcı olur.

Üniversal Mafsal Çeşitleri Nelerdir?

Adi üniversal mafsallar:
 İstavroz tipi ve bilye-masuralı tip olarak iki gruba ayrılırlar. En sık kullanılan tür istavroz tipi mafsallardır. Bilye-masuralı mafsalda,  istavroz yataklarının yerine küre ya da bilye biçiminde yataklar bulunur. Bilye-masuralı mafsallar şaftın esnek çalışmasını sağlar, aynı zamanda ileri-geri harekete imkân tanır.

Sabit hız mafsalları:
 Arkadan çekişli taşıtlarda vites kutusu çıkış milinden alınan hareketin iletiminde yardımcı olan açılar oldukça küçüktür. Hareketin diğer aktarma organlarına iletilmesini sağlayan açıların küçük olması sebebiyle adi üniversal mafsallı aktarma büyük sorunlar ortaya çıkarmaz. Ancak önden çekişli araçlarda dönüşler esnasında meydana gelen ve 30° dereceyi aşan açılar hızlarda değişmelere ve dalgalanmalara yol açar.

Bu durum da direksiyonda zorluklara, kaymalara ve lastiklerde köşesel aşınmalara sebep olur. Bu yüzden sabit hız mafsalları önden çekişli araçlarda geliştirilerek kullanılmaktadır. Sabit hız mafsalları da kendi arasında Rzeppa sabit hız mafsalı, Bendiks – Weiss üniversal mafsalı ve Tracta sabit hız mafsalı olmak üzere üç gruba ayrılır

Kayıcı mafsal nedir?

Şaft boyunda meydana gelebilecek uzama veya kısalmalara olana tanıyan içi frezeli mafsallardır. Arkadan çekişli araçlarda arka aks yol durumuna bağlı olarak aşağı ve yukarı hareket eder. Dolayısıyla vites kutusu ile diferansiyel arasındaki mesafe sürekli değişir. Bu sebeple şaft boyunun uzaması veya kısalması gerekir. Şafta bağlı kayıcı mafsallar, vites kutusu ile arka dingil arasındaki mesafe değişimlerine olanak sağlar.

Mafsal Çeşitleri:

Kutu mafsallar açılarından (18°’ye kadar) bağımsız olarak akıcı bir hareket sürecine sahiptir. 24 milimetreye kadar uzunluk değişikliklerini karşılayabilirler.

Çapraz mafsallar dönme momentlerini aktarabilirler ve 15°’ye kadar sapma açısına sahiptirler.

Kuru mafsalların maliyeti daha düşüktür, bakım gerektirmezler ve darbe emme elemanları olarak kullanılırlar. Sapma açıları 5°’dir.

Tripod mafsallar Mafsalın şekli) senkronize kayabilen mafsallardır ve mafsallı miller ile aks millerinde kullanılırlar. 22°’ye kadar sapma açıları bulunur ve 30 mm’ye kadar eksenel kaydırmalara imkân tanırlar.

Mafsal Arızaları

Kayıcı mafsal kuru ve yağsız ise ilk hareketin arka tarafa iletilmesi sırasında, örneğin; yerinden kalkışlarda bir darbe sesi duyulur. Böyle bir durumda mafsalı gresleyiniz. Çok maksatlı gres yeterlidir.

Üniversal mafsalın keçeleri yağ kaçırabilir. Gresörlüksüz olan mafsallarda yağ kaçaklarının meydana gelmesi halinde yapılacak iş mafsalı değiştirmektir.

Özellikle kasislerde motorun altından “klik” şeklinde gelen sesler mafsalın ya çok sıkı olduğunu ya da eğildiğini gösterir. Bu arızanın tam tespiti için şaftın alınarak üzerindeki mafsalın nasıl hareket ettiği kontrol edilir. Mafsal her yöne tutukluk yapmadan dönebilmelidir.

Mafsal İstavrozlarının Görevi Nedir?

Mafsal istavrozlarının görevleri arasında vites kutusu çıkış mili ile şaftı birbirine bağlamak için bulunmaktadır. Vites kutusu, çıkış mili ile arka dingil arasında yer alan ve değişen yol koşulları sebebiyle açıyı karşılamak ve farklı eksenlerde yer alan iki mil arasındaki dönüş hareketlerinin iletilmesini sağlar. İstavroz tipi olan üniversal mafsallarda bir ya da iki adet istavroz bulunmaktadır. İstavroz kolları da masuları ya da masuları bulunmayan yatakların içerisinden geçer ve bu yataklarda hareket sağlar. Yataklar yuvalarına sıkı sıkı bağlı konumdadır ve segman ile de sabitlenir. Bu noktada en önemli unsur; mafsalların uzun ömürlü olarak kullanılabilmesi için düzenli olarak yağlanmasıdır. Üniversal mafsallarda, periyodik şekilde gres yağı basılması için bir adet gres memesi bulunmaktadır. Gres pompası kullanılması koşulu ile mafsallar yağlanmalıdır. Özellikle gres yağının basılma sırasında yağ mafsallarının yataklarından çıkana kadar da yağ basmak mümkündür. Uzun ömürlü kullanım için kaliteli malzemelerden üretilmiş olan mafsal istavrozları tercih edilmelidir.