Dişli & Aks
Araçlarda bulunan akslar, birçok farklı parçadan oluşmaktadır. Bunun içerisinde yoğun şekilde yürüyen aksamlar, birçok askı parçasına da ev sahipliği yapmaktadır. Günümüz araçlarında yer alan akslar, komplike şekilde sabit ve hareketli olmak üzere parçalardan oluşmaktadır. Öte yandan lastikleri taşımanın dışında, yönlendirilmesi de aynı şekilde görevleri arasında bulunmaktadır. Genel olarak ön ve arka akslar arasında da karar verilmesi gerekmektedir. Bu sebeple de kurulum ve işlevsel açıdan farklı olmaktadır. Ön akslar, arka akslara kıyasla daha komplike olmaktadır.
Ön Aks Nedir?
Ön akslar; sopalar, aks bilyası, tekerlek göbeği ve stabilizatörlerden oluşmaktadır. Araçların çeşidine göre farklı aks bilyaları kullanılmaktadır. Ön aksların kurulumlarına göre; tekerlekleri harekete geçirir ve tekerleklere yön vermektedir. Öte yandan; rot mili ve amortisör de eklenir. Normalde bu parçalar, farklı alanları tamamlar. Ancak ön aksların harekete geçmesinde önemli katkıları bulunmaktadır. Tekerlek göbekleri de çift fonksiyonludur. Bu sayede fren sistemlerinde yer almaktadır. Arka akslar ise; sabit bir aks gövdesinden ve birçok yürüyen aksam askı parçalarından oluşur. Aksları güçlendirmek için kullanılan burgu sopası ya da sabitleyici de bulunmaktadır. Öte yandan arka akslar ise fren sisteminin parçalarını da üstlenmektedir.
Diferansiyel Nedir? Diferansiyelin Parçaları Görevi Çeşitleri Nelerdir?
Hareket halinde bulunan arka akslar, diferansiyel dişlisi ve hareket dalgasını barındıran ayrı ayrı aks gövdesinden oluşup, komplike bir sistemdir. Bu akslar ise fren ve yay sistemlerinin parçalarının da yüklerini üstlenmektedir. Öte yandan özellikle ön akslar aşınmaya yatkın bir yapıya da sahiptir
Diferansiyel, vites kutusundan çıkış yapan döndürme kuvvetini (tork) iki aks miline yönlendirir. Arkadan itişli araçlar için, diferansiyel hareketi 90 derece kırarak tekerleklere iletir denir. Diferansiyel, sağ ve sol tekerlekler farklı hızlarda dönebilsinler diye vardır. Viraj ve engebeli yollarda, sağ ve sol tekerlekler farklı miktarlarda yol alacağından farklı hızlarda dönmeleri gerekir. Aksi halde tekerlekler kayar veya patinaj yaparlar, bu durumda yol tutuşu azalır, lastikler aşınır. En temel tanımıyla diferansiyel; vites kutusundan aldığı hareketi aks millerine ileten bir dişli kutusudur.
Diferansiyelin görevleri nelerdir?
1- Vites kutusundan aldığı dönüş hareketini, tekerleklere iletmek.
2- Araç dönüş yaparken virajlarda, virajın içinde ve dışında kalan tekerleklerin farklı hızlarda dönebilmelerini sağlamak.
3- Hareketi tekerleklere iletirken, şanzımandan gelen torku arttırmak ve devir sayısını azaltmak.
Diferansiyel Parçaları ve Yapısı
Temel parçalar: Diferansiyel gövdesi (dış muhafaza), mahruti dişli, ayna dişli, dişli kutusu (istavroz taşıyıcı), istavroz dişliler, aks dişlileri, yağ tapası.
Arkadan çekişli araçlarda diferansiyel kutusu arka dingilin ortasında bulunur. Vites kutusundan alınan dönüş hareketi, bir şaft (kardan) miliyle diferansiyele iletilir. Şaft milinin arka ucunda bir mahruti dişli vardır, mahruti dişli dönüş hareketini ayna dişliye iletilir. Ayna dişli bu dönüş hareketini dişli kutusuna (istavroz taşıyıcı) geçmiş olan istavroz dişliye iletilir. İstavroz dişli ise dönüş hareketini sağ ve sol aks dişlilerine iletir.
Önden çekişli araçlarda kullanılan şanzımanlarda (transaks) diferansiyel ve şanzıman tek bir kutu içerisindedir ve aks milleri iki ayrı yönden şanzımanın diferansiyel kısmına giriş yaparlar, bu düzende şaft mili yoktur.
Önden çekişli araçlarda (binek araçların büyük çoğunluğu önden çekişlidir) motor, kaputun altına enine şekilde yerleştirilmek zorundadır, şanzıman ve diferansiyel, transaks adı verilen tek bir gövde içindedir. Aks milleri, transaksın diferansiyel kısmına geçmiş durumdadır, şanzıman tekerleklerden birine yakın, diğerine uzak konumda kaldığından, aks millerinin biri uzun biri kısadır.